FH in het nieuws 2006

KI de Toekomst   Interview C.Cazemier   Julius van Hiddingezijl   Groot melkveebedrijf terug naar FH   Netwerkgroep Koe bij Stier   Vonhoff   Kees Wagenaar   Fam.Fokker in Frankrijk   Jaarcijfers melkcontrole    Kian, rood en zwart   Koe op de kaart   Friesland vs. Noord Holland   Halve eeuw geleden   1000 Metjes   De Tuin    Arie van Gent    Franse kaaspaus    Heidekoeien    Woudhoeve Veiling   Hinke Fiona Cnossen SZH    Sir Henry Heemskerk    ET Vrije stieren    Brits Friesian Frosty    FH Pietjes voor Jorryn    Ierse FH bij KI Kampen    Harmen Endendijk   Cees Cazemier & Jan Wieringa   1000 x Ineke    Friesian breed in Holstein International    Corrie 97 honderd ton    Nieuwe roodbonte: Surfenne Lammert    Vrije spermahandel     Toename buitenlandse melkrassen    60 jaar geleden / 20 geslachten Lize / Poolse proef / Brits record

Koevisie interviewt elke maand iemand uit het wereld rondom de rundveefokkerij. Kars Fielmich is zijn hele leven actief als exporteur en importeur van fok/topvee. Met zijn ouders mee verhuizend door het land leerde hij op Texel de praktische rundveefokkerij kennen. Op zijn eerste baan bij het Nederlands Rundvee Stamboek bestudeerde hij onder andere stamboekgegevens van de bekendste fokstallen. In 1974 kwam hij in dienst van de Internationale Vee-export Mij, waar hij het beste Fries Hollandse vee verhandelde met als bekendste dier Willy's Keimpe. Vanaf 1984 werkte hij voor familie Van Willigen te Vuren om juist vee te importeren, vaak fraaie Duitse als keuringsvedettes als Debby Ex 93, Moldau Ex 94 en Lady Mary Ex 93. Wat Kars vooral is bijgebleven is het genoegen dat de nieuwe eigenaren aan hun dieren hadden. Het soort topkoeien dat schaars is,  "omdat veehouders zwaar leunen op stieren met hoge fokwaarden voor tal van kenmerken, terwijl ondertussen de wezenlijke onderdelen van een koe uit het oog worden verloren." Inmiddels werkt hij als begeleider van veehouders die willen emigreren naar Denemarken of Texas in Amerika. 

"Very-dochter Martha 14 van de familie Van Beek uit Vogelwaarde heeft van alle nog levende koeien in Nederland de meeste melk geproduceerd. De hoogbejaarde koe dankt haar prestatie aan een combninatie van melkaanleg, heterosis, stalcomfort en de gebruikelijke dosis geluk."

Ze werd in december 22 jaar en ze heeft reeds 162.940 kg melk gegeven in haar leven. Haar stamboom vermeld ook haar Fries Hollandse achtergrond: moeder's vader Haersma Keimpe en haar grootmoeder in vrouwelijke lijn had als vader De Weere 110. Zo blijkt Nederlands productietopper een halve FH-koe te zijn.   

Van de familie Utermöhlen worden behalve hun verdiensten als kaasmakers (Boekelmethode) ook die als fokker genoemd. Hij fokte de stier Frederik (van stal Kuilsburger) die preferent werd. In 1938 werd voorspeld dat in het jaar 2000 alle Nederlandse zwartbonten van hem zouden afstammen. De stier Adema 197 verhinderde dit echter door veel populairder te worden.  

Uit de prentbriefkaartencollectie van Hans Miltenburg worden dit keer foto's getoond van de veemarkten in Purmerend (1980), Leiden (1906) en Groningen (1906). Door het totaaloverzicht van de hele markt zijn de koeien zelf wat klein geworden, maar de internetsurfer weet bij deze wel dat oude ansichtkaarten een bron kunnen zijn van oude plaatjes van zwartbonte koeien in ons land. 

"In 1906 werd hij geboren, op de Workumer keuring werd hij in 1908 voor een recordbedrag verkocht en in de beide stamboekgebieden (Friesland en overig Nederland, webmaster) werd hij in de hoogste graad preferent. Jan groeide in Lonneker uit tot een historische figuur, die terecht nooit in de vergetelheid raakte." 

Op de foto's bij het artikel zijn skelet, dat nu van het AOC in Almelo is, het schilderij dat Fedor van Kregten in 1918 maakte en het tegeltableau van het FRS-kantoor te Leeuwarden in 1923. De stier werd gefokt door Arjen Hoekstra uit het dorpje Friese Idaard. Als jaarling werd hij verkocht aan Hette Buiteveld in Poppingawier die met hem vele prijzen won op regionale keuringen. Daarna deed hij dienst bij de firma Schaap en vervolgens bij de eerste Friese fokvereniging 'De Eersteling' te Roordahuizum om zijn vader Albert te assisteren de koeien drachtig te maken. In 1908 won Jan op de provinciale keuring van Friesland de zilveren medaille van Koningin Wilhelmina. Dankzij de vermogende heren kon Jan naar Lonneker gehaald worden voor toen liefst 3500 gulden, zodat de arme boeren in Twente hun koeien konden laten dekken door deze stier. 

Op weg naar Lonneker won Jan ook de hoogste prijs op de keuring van Apeldoorn, waarna de krant 'Nieuws van de Dag' over de nieuwe eigenaren schreef:  "een grooten moed en sterke overtuiging... men voor de verbetering van het veeslag nooit een dier te duur kan betalen, want een goede stier komt den heheelen veestapel ten goede." 

Deze kleine particuliere KI huisvest vooral stieren voor rekening van fokkers, wint hun sperma en zorgt voor verspreiding ervan mede om via veel dochters fokwaarden te laten bepalen. Een unieke service om zo een en ander aan strenge EU-eisen te laten voldoen, o.a. vanwege ziekterisico's. Er staan hier stieren van verschillende rassen en kleurslagen. 

Ook de Fries Hollandse stier Rivelino 438 van de familie Endendijk is hier gehuisvest. "Het is een rastypisch gedrongen FH-stier met een hele zware voorhand en veel voorhandbreedte. Ondanks zijn horens is de stier lang niet zo imponerend als zijn Holstein leeftijdgenoten een eindje verderop in de stal. Het verschil in hoogtemaat tussen HF en FH is groot. Maar toch is er belangstelling om te kruisen vanuit Amerika."  Van Rivelino  438 is wel op de boerderij sperma gewonnen, doch dit is slechts toegestaan als het op één bedrijf gebruikt wordt. Vanwege de export is genoemde stier nu op het KI-station gehuisvest van B. Meijerink.   

"Kees Cazemier geldt als een van de pioniers van de moderne varkensfokkerij en is daarnaast al jarenlang als secretaris verbonden aan de FH-vereniging. Als geen ander kan hij dan ook de vertaalslag maken naar de melkveefokkerij, waar hij de nodige kanttekeningen bij plaatst."

Cazemier studeerde in Wageningen, werkte in Zuid-Holland (veeteelt-consulent), Instituut voor Veeteeltkundig Onderzoek in Zeist, veevoercoöperatie Cebeco en tenslotte bij Cofok (varkensfokkerij, opgegaan in Topics). "Cofok was een succes, waarbij structureel gebruik werd gemaakt van kruisingsschema's. Tegelijkertijd werd ervoor gezorgd dat de basispopulaties zuiver bleven."

Doordat zijn zoon in de jaren tachtig een melkveebedrijf begon met FH-koeien bracht hem in contact met het melkvee en het FH-ras. "Het Fries-Hollandse ras kwam in die tijd in de verdrukking en om die reden hadden enkele wetenschappers een fokplan opgesteld om het ras te behouden. Ik heb daar middels een brief aan de FH-vereniging op gereageerd met als boodschap dat als ze het ras de nek om wilden draaien, dat ze hun plan dan vooral ten uitvoer moeten brengen. In hun fokplan hadden ze namelijk maar heel weinig stieren betrokken, zodat de genetische spreiding veel te klein zou worden."

Met Dirk Endendijk samen startte hij het concept fundamentfokkerij, waarbij elk bedrijf een eigen zuivere foklijn in stand houdt (Meer fundamentfokkerij door webmaster). Op die manier kunnen veehouders altijd weer onverwante genetica uit de andere foklijnen gebruiken, "Iets waar in de Holstein-fokkerij al lang geen sprake meer van is." 

"In de gangbare fokkerijsystemen bepaalt de KI echter de werkwijze. Alle stieren en koeien zijn voorgeselecteerd door de KI en door inspecteurs."  

Cazemier denkt dat de fundamentfokkerij het systeem van proefstieren testen kan vervangen. Het zal volgens hem niet op grote schaal zal gebeuren, door de belangen van fokkerij organisaties en spermahandelaren. 

"...de commercie als de grootste bedreiging voor een gezonde fokkerij."   

"... als de fokrichting op het verkeerde spoor zat, was de veehouder de dupe."    

"Zo is de vruchtbaarheid de laatste twintig jaar duidelijk verslechterd en waar eindigt dat? Je ziet op keuringen tegenwoordig veel reclame van de farmaceutische industrie." 

"Alles is gericht op het inzetten van jonge stieren, maar vaarzen kunnen zich enorm verschillend ontwikkelen. Men wil heel snel vooruit, maar het gaat niet zo snel."

"...het voorgeschreven exterieur een remmende factor in de fokkerij. Het exterieur is datgene wat CR Delta vindt dat het is."

"...In de varkensfokkerij letten we op groei en op vleespercentage en hoe het varken er daarbij uitzag, was niet belangrijk. Dat bepaalt het varken voornamelijk zelf." 

"...Nu doet men in Wageningen onderzoek naar de genetische aspecten van de eiwitsamenstelling, terwijl het melkeiwit een super goed eiwit is. Is het zinvol hier de fokkerij ook weer mee belasten. Hoe meer selectiecriteria erbij worden gehaald, hoe minder selectieruimte er overblijft voor andere kenmerken als bijvoorbeeld fitness."  

 "...Ik stel voor dat melkveebedrijven hun dieren aan het publiek presenteren, bijvoorbeeld op open dagen, met collecties van vijf tot zes koeien. En dan uiteraard uit eigen aanfok en dus geen aangekochte dieren. De koeien moeten gewoon getoond worden en er hoeft geen rangorde te worden aangebracht."

"...Veehouders worden bestookt door verkopers van buitenlandse rassen, maar in Nederland is ook nog wel degelijk wat te halen." 

"...De middelbare landbouwscholen lopen wel erg slaafs achter CR Delta aan en er wordt te weinig geleerd om zelfstandig te denken."   

 "...Als gesekst sperma straks echt opgang maakt, kunnen veehouders gaan voor de systematische gebruikskruising. Stel dat je in de toekomst allen nog vaarskalveren hebt en je een vervangingspercentage van 20 procent haalt. Dan kun je als basisfokbedrijf 20 procent van 100 procent Holstein-veestapel zuiver HF houden en de overige 80 procent met FH paren, welke je vervolgens als eindproduct afzet naar andere veehouders."

"...Vooruitgang kan alleen binnen het kader van een evenwichtige, gezonde koe, die er niet teveel moeite mee heeft om in balans te blijven."

Deze Holstein stier wordt geroemd om eigenschappen die bijdragen aan een gezonde veestapel, vruchtbaarheid, laag celgetal, goed beenwerk, hoog eiwitgehalte in de melk, brede koeien van voor en achter, gemakkelijk afkalvend , 'gesloten type, veel conditie' (dus met veel spieren en vetreserves op het lijf) en bijgevolg met een hoge vleesindex, namelijk 108 en daarmee vergelijkbaar met het rasgemiddelde van het Fries Hollands ras. Ook is de stier genetisch outcross met stamboom Oudkerker Constantijn  x Fr.S. Amos x Dictator x Kinglea Valor. Verder vertellen zijn fokkers Klaas en Sandra Bouwman een en ander over de familie van deze stier. 

Intussen zijn bij Teunis Elkink een dochter en daarvan nakomelingen onder contract genomen door CR Delta (apart kader bij artikel). 

In Dronten fokt Wagenaar graag met het Bertus 11-bloed uit Stal Dekker te Vierpolders, zoals ook andere leden van de Bertus-club: Lozeman uit Achterveld en Engwerda uit Tietjerk. Een nazaat van  Bertus 11  is Mr.Frosty uit Engeland, waarvan Wagenaar dochters en 10 kleindochters melkt. Deze stier is zelfs positief in de melk op Holstein-basis. Op advies van oud-NRS-directeur Klaas Stapel (zijn laatste artikel) werd sperma naar Nederland gehaald. Intussen wordt de derde zoon van Mr.Frosty gebruikt in de vorm van Arkemheen 93. De Mr.Frosty dochters zijn ten opzichte van Wagenaars andere vee groter en hebben langer frames en zijn melktypisch en krachtig met goede benen en uiers. Helaas zit Wagenaar niet bij de melkcontrole, zodat geen productiecijfers overlegd kunnen worden. Wel is hij overtuigd dat Mr.Frosty de productie goed verbeterd. Een nuttige bloedververser binnen de Bertus-lijn: "Door zijn inbreng kan ik jaren met mijn fokkerij vooruit."

"Ik ontzeg Natuurmonumenten niet dat wat ze doen belangrijk is, maar ik wordt zo langzamerhand toch wat vermoeid als ik overal in het buitengebied van die breedbekkige grazers tegenkom. Helemaal als ik dan al die verhalen moet aanhoren over exoten die hier wegmoeten, terwijl overal exotische koeiensoorten uit Schotland worden binnengehaald om als een soort grasmachines rond te rennen?"

"Een biologisch bedrijf dat een natuurlijk dekkende stier vanwege de veiligheid in het weideseizoen binnenhoudt, mag het vlees van die stier niet meer als biologisch vlees afzetten. 'Als netwerkgroep Koe bij Stier kunnen we over dit punt kritische vragen stellen bij de controlerende instanties zoals Skal' vertelde Wytze Nauta van het Louis Bolk Instituut."

Op de foto leidt Frits Lozeman de driejarige stier Arkemheen 93 rond voor de netwerkgroep, die hier voor het eerst bij elkaar is gekomen.    

Dit maal ansichtkaarten met zwartbonten van de Duitse landbouwtentoonstelling van 1899 in Frankfurt am Main en van de keuring in Hoornaar van 1910. Op de laatste fotografeerde C. de Kroon de winnende koeien met hun begeleiders C. de Jong, Duur Slob, G. Bikker en Wout Slob.  

"In Sint Maarten (N.H.) melkt Jeroen Bruin een 150-koppige veestapel. De hoeveelheid arbeid op het bedrijf is gering en daar heeft de veehouder zijn fokbeleid dan ook op afgestemd. De dieren moeten zich gemakkelijk in de stal kunnen handhaven en mogen daarom niet te groot worden. Om dat te bewerkstelligen nam Bruin een ongebruikelijke stap, op vrij grote schaal maakte hij opnieuw gebruik van het Fries-Hollands ras.

'Het is eigenlijk begonnen met het aAa-systeem, waar ik nu zo'n tien jaar mee werk' verklaart Jeroen de Bruin zijn opvallende hernieuwde belangstelling voor het Fries-Hollands ras. 'Tot tien jaar geleden gebruikte ik veel stieren met hoog exterieur en toch had ik veel missers. Ook de bouw van de kruizen was vaak niet goed. De draaiers zaten te ver achterin, met als gevolg dat de koeien niet goed liepen. Ik gebruik nu andere stieren, waarbij ik geen uitschieters naar boven hoef, zolang ik ze ook maar niet naar beneden heb.' De oudste FH-kruislingen bevinden zich inmiddels in de derde en vierde lactatie en blijken uitstekend te functioneren: 'Als je op zoek bent naar stieren met de aAa-code 5 voorop, moeten ze ook echt breedte toevoegen en dat valt bij het Holstein-ras nogal eens tegen', verklaart Bruin." 

Bruin heeft in het verleden  Jersey gebruikt, doch dan houdt men weinig koe over en de overtollige koekalfjes brengen ook bijna niets op. Brown Swiss wordt niet gebruikt vanwege de trage melkbaarheid en Montbéliarde niet vanwege de slechte uiers. Bij de FH-stieren is er het probleem  dat maar weinig stieren een aAa-code hebben (moet door 2 inspecteurs vanwege de aAa-organisatie toegekend worden bij beoordeling van het levende dier, webmaster). Een foto van een dier is onvoldoende om zelf een inschatting te kunnen maken. Dit geldt ook voor de Britse stier Mr. Frosty.  Momenteel worden enkele Rivelino-stieren gebruikt die immers wel een aAa-code hebben. 

Op het bedrijf lopen vijf, zes FH-koeien rond die voor de derde keer gekalfd hebben, een van Piet Adema 158 en de rest van Rivelino 279. Bij de jonge koeien ontbreken de FH's doch Bruin fokt graag met gegevens en ervaringen op grond van oudere dieren. Ook gaat het hem niet om topproducties, als er maar weinig tegenvallers zijn en de gezondheid plus vruchtbaarheid goed blijven tot op hoge leeftijd, dus dat de koeien geen problemen krijgen. 

De pinken worden drachtig gemaakt van Jerseys vanwege de lichte geboortes, doch hun kalveren worden niet aangehouden. Er worden ook geen vleesstieren gebruikt, zodat dit ook geen geboorteproblemen brengt. De veestapel die vroeger met een broer en een medewerker erbij gemolken werden, moet Jeroen nu melken met zijn vrouw en soms nog zijn vader. Er is wel ingekrompen van 1,7 miljoen kg. melkquotum naar 1,2 kg.

"Bruin: 'Veehouders kunnen op een smalle koe gerust eens een Fries-Hollandse stier zetten. Een beetje lichaamsbreedte toevoegen is alleen maar gunstig" (ook in Koebloempjes Veeteelt).  

"Jan en Anja Fokker werken in Frankrijk al 18 jaar met eigen fh-stieren. De zoektocht naar koeien die zonder problemen vijf lactaties meegaan, bracht de familie Fokker in het Franse Normandië bij hun eigen stieren. Doordachte fokkerij met lijngeteelde koefamilies zorgen voor een uniforme veestapel die een harde, natuurlijke selectie moet doorstaan."   

"Ik probeer een koe te fokkern die zonder trammelant vijf lactaties meegaat, zich meldt wanneer ze tochtig is, een hoog eiwitpercentage geeft en gemakkelijk is van karakter. Voor de rest maakt het me niet echt uit hoe ze eruitziet, dat bepaalt de koe zelf... Door consequent te selecteren hebben we nauwelijks klauwproblemen en is 75 procent van de koeien drachtig na de eerste dekking...Afgelopen jaar produceerden de honderd koeien in 305 dagen 7100 kg melk melkdagen met 4.20% vet en 3.58% eiwit... In de eerste lijst verwacht ik geen hoge melkproducties. De vaarzijnlijst is een trainingsperiode. Ik houd van laatrijpe dieren die de tijd moeten hebben om uit te groeien."

"Wie regelgeving wil ontvluchten, moet niet naar Frankrijk komen. Wanneer je land of een bedrijf wilt kopen, moet een commissie met wijze mannen bepalen of dat mag of niet. Ik heb me jaren kwaad gemaakt over de vele vormen van bureaucratie hier, maar dat helpt allemaal niets. Ik heb nu eieren voor mijn geld gekozen en ben nu zelf een van de wijze mannen in zo'n commissie."  

Lees ook het verslag van de Nederlandse Koekrant.

Van het afgelopen melkcontrolejaar berekende het NRS de gemiddelden voor de melkveerassen. 1168 FH-koeien produceerden gemiddeld 6827 kg melk met 4.56% vet en 3.58% eiwit in 336 melkdagen. Hierbij zijn alle cijfers toegenomen, behalve het aantal melkkoeien, dat was vorig jaar 1443. Hiermee gaven de FH's meer economisch jaar resultaat (EJR, score 1616) dan de blaarkoppen. Dieren tellen mee voor een ras met tenminste 87% bloedvoering ervan. Zie ook resultaten van 2007. 

Van Kian zijn afgelopen kwartaal bijna 75000 doses sperma verkocht, een record. Deze roodbonte stier is niet alleen populair bij zwartbont-boeren, hij combineert genen van roodbonte en zwartbonte rassen MRIJ, Holstein en FH. Het laatste ras via gedeeltelijke Holstein-stieren Otwello, Carrousel Thor en Skalsummer Sunny Boy.  

Wie Europese zwartbonten van tussen 1913 en 1949 wil bekijken, moet dit Veeteelt-nummer nog eens terugzoeken. Hier staan enkele prentbriefkaarten van Hans Miltenburg afgebeeld, met koeien die gemolken worden, al of niet met de toenmalige melkmachines.  

Bij leven was Tjeerd van de Wal bedrijfsleider van de proefboerderijen Wielzicht in Rijperkerk (Fr.) en De Minderhoudshoeve in de Flevopolder. Onder zijn beheer liep in de jaren zeventig de proef waarin 100 Noord Hollandse kalveren en evenveel Friezen hun productiviteit als melkkoe mochten gaan bewijzen. De Noord Hollandse runderen bleken meer melk te geven. Het Friese Rundvee Stamboek moest toen wel de runderen van het Nederlandse Rundveestamboek gaan erkennen. Hierbij bleken de koeien afkomstig van hoogproductieve bedrijven niet meer te geven dan die van laagproductieve. De verschillen tussen de bedrijven waren een kwestie van milieu-invloeden.  

Lolke de Vries schreef in de Keurstamboeker vermanende woorden over het showen van koeien met te volle uiers op de vooravond van de jaarlijkse fokdag in Hoorn. Hier zouden dochters van de preferente stieren Adema 35 van Cruijsoord en Adema 21 van de Woudhoeve gloreren.  

"Bijna 45 jaar geleden kwam op Zathe Veldzicht in het Friese It Heidenskip een nieuwe boer: Douwe de Boer. Hij trof er in een middelmatig koppel koeien Metje 6. Uit haar familie kwamen dertien koeien met minsten 100.000 kg melk. Een wereldrecord?"

De koeien gaven er 3000 kg melk per jaar, toen Friesland al gemiddeld 4500 kg molk. Samen met zijn vrouw Hotske Koopmans en medewerker Jappie Bouma verbeterde Douwe de verzorging. In 1972 was Metje 6 met twee dochters goed voor samen 210.000 kg levensproductie en dit drietal was samen 44 jaar oud. Ze stamden af van Metje 2 die gekocht was van Jabiks Strikwerda uit Lollum. Deze anonieme hulpboekkoe werd 15 jaar oud. Drachtig van Albert uit de stal Knol van Hartwerd en eigendom van stierenvereniging Saxenoord bracht ze Metje 3, moeder van nummer 6 die als vader Josefina's Adema had. 

De Metjes werden in de loop der jaren gepaard met stieren als Haubois Paul (fokker Rintje en Ymte Bootsma te Loenga), Anna's Adema, de Reino's en Jenne 170 (niet 370, fokker Halbe Vogel te Anjum) en Tanja's Keimpe. In 1984 werden twee dochters van Haubois Paul gehuldigd voor het halen van de 100.000 kg. Ze waren toen al drachtig van Holstein stieren. Na diverse generaties Holstein fokkerij is de telling de 1000 gepasseerd: Metje 1016 heeft een contract om een zoontje aan een Duitse KI te leveren.

Vertellen Wim en Anneke Apenhorst uit Doetinchem. "Ik ben in 1970 met veel fokkerij-ambitie aan de slag gegaan op het bedrijf van mijn vader. Eerst koos ik voor de FH-stieren Jenne 370 en Sudhoekster Willem Adema, stieren waarmee je iets kon opbouwen."

Na de bedrijfsovername in 1976 werd overgegaan op Holsteins, waarbij men bewust naar stieren bleef zoeken. Als eerste namen worden genoemd Cantor, Seekönig en Starbuck. Later is veel gefokt met Blackstar-bloed, met name zijn zoon Lord Lilly. 

"Zaden, met al hun eigenschappen die door de eeuwen heen ontstaan en geëvolueerd zijn, vertegenwoordigen hele beschavingen die tot een minuscuul formaat gecomprimeerd zijn. Als de variatie in zaden teloor gaat, verdwijnt er een reusachtig archief waardoor onze cultuur onherstelbaar verschraalt."  

Uw webmaster trekt dit even door naar de genen van dieren, dus ook die van rundvee met alle rassen.

Arie van Gent was vroeger 25 jaar inspecteur bij het NRS. In Utrecht en een deel van de Veluwe keurde hij zwartbont; blaarkop keurde hij door het hele land volgens een aparte standaard uitgezonderd Groningen. Na zijn pensionering fokt hij Texelse schapen en raskippen, schildert en daarnaast zit hij weer langs de weg voor het keuren van vier kleine runderrassen: Verbeterd Roodbont, Herefords, Lakenvelders en Witrikken. Bij de Lakenvelders en Witrikken wordt ook de kleuraftekening beoordeeld. 

"Sinds  ruim een jaar heb ik me toegelegd op koefamilies. Mijn recente werk is een compositie van Adema 279 en vier van zijn beroemde dochters, waaronder Blitsaerd de Kleine 61. Terwijl hij als inspecteur van nabij en met groot enthousiasme de opkomst van de Holsteins heeft meegemaakt, schilder ik nu graag succesvolle FH-families van weleer. Ik ga de FH-koeien weer steeds mooier vinden, ze zijn heel fotogeniek."    

"Philippe Olivier, Franse 'kaaspaus': Een goede kaas begint bij de koe, die moet van het lokale ras zijn. Na het melken start de kaasproductie en elk uur dat daarbij verloren gaat aan transport, is verlies van smaak en kwaliteit. Tweede belangrijke voorwaarde is het terroir: niet alleen bodemgesteldheid, weer en vegetatie, maar ook de gewoonten van de lokale bevolking." 

Beide bladen van de genoemde Stichting berichtten over de Heidekoe ofwel de Jutlander. Dit zeldzame ras behoort tot de voorouders van de Holstein en de Nederlandse koeien. In voorbije eeuwen kwam er veel vee uit Denemarken naar Nederland, toen vaak lopend. In Denemarken leven nog ongeveer honderd dieren, verdeeld over drie fokgroepen. De dieren hebben er de kleuren zwartbont, roodbont, rood en zwart vaalbont en alles ertussen in. Voor de Stichting zijn er dieren aangekocht, omdat dit ras zeer geschikt is om heides te begrazen. Ze verdragen er het schrale gewas en zouden niet gevaarlijk zijn voor de wandelaars. De eerste 17 dieren zijn 18 mei jongstleden aangekomen in Nederland. Lees meer op de website van de Stichting of bekijk de video van Twee Vandaag.   

De Veeteelt-redactie telt vier generaties mee als verdienstelijk fokker: van Marijtje Commandeur en Joris Ruyter als grondleggers (kwamen in 1898 op de wereldberoemde stolpboerderij in Oosterblokker wonen) tot Jan Ruyter die wegens gezondheidsproblemen genoodzaakt is te stoppen met boeren. Jan's vader George fokte uit hun bekende Pietje familie de eerste nationaal kampioene met een Holstein-vader: Pietje 189. Ook Jan leverde nadien nog veel stieren aan de KI, zoals Woudhoeve Russel, het eiwitkanon dat precies op tijd kwam en nu als stiervader doorbreekt met zonen als Apina Fortune en Ganvo Alexander. De veiling is op 28 juni. 

Onder drie generaties Ruijter bleef de Woudhoeve bekend als topfokbedrijf. Zowel voor, tijdens als na de introductie van Holsteins genoten de Woudhoeve-stieren landelijke en internationale roem. Ook bij de hedendaagse FH-stieren is de naam Woudhoeve nog steeds veel in de stambomen terug te vinden, hoewel het bedrijf als een van de eersten overschakelde op Holstein. Jan Ruijter van de derde generatie is wegens gezondheidsproblemen genoodzaakt zelf te stoppen met boeren.  Lees hier bericht van Zibb.nl.   

Hinke Fiona Cnossen, foktechnisch inspecteur Stichting Zeldzame Huisdierrassen: "Voor een gezonde genetische basis moet de fokkerij breed gehouden worden, zowel in het aantal mannelijke als vrouwelijke lijnen. De beloning voor raszuivere fokkerij is niet zo best. Sommige rassen zijn geschikt voor gebruikskruisingen, maar je mag de uitgangspopulatie niet laten verslonzen." 

Op 84-jarige leeftijd is deze koopman, boer en gentleman begraven in zijn geboortedorp Asperen. Behalve veefokker was hij actief in de paardenhandel met internationale en koninklijke contacten. Prins Bernhard opende in 1963 zijn boerderij in Herwijnen. "Hij kocht voor zijn nieuwe bedrijf eerst Friese koeien, later schakelde hij over op Noord-Hollands bloed. In 1969 importeerde hij als eerste Nederlander buitenlandse zwartbonten: British Friesians. De Herovinafokkerij van Heemskerk genoot in die jaren een grote belangstelling en Heemskerk werd benoemd als erelid van het Britse stamboek. Vooral op de keuringen in Hoornaar waren de koeien jarenlang succesvol, al moesten ze naderhand de Holsteins uit sommige andere bedrijvenvoorrang verlenen." 

Dit instituut werkt voor de biologisch dynamische landbouw, welk zo min mogelijk technologische ingrepen wil in de genen en de voortplanting. Vandaar heeft men lijst opgesteld van stieren die zonder ET (Embryo Transplantatie) verwekt zijn. Holstein en Fries Hollands staan gebroederlijk door elkaar. Let op: het gaat om 2004.  

Vijf interessante FH-stieren uit Ierland zijn nu via de genoemde KI beschikbaar met elk 200 doses sperma. Zo is er via de KI meer verbreding in genetica mogelijk volgens het bericht. Lees meer op KI Kampen Nieuws.

Harmen Endendijk is columnist bij verschillende vakbladen en boer op het bedrijf van zijn vader. Na zijn studie in Wageningen blijft hij de fokkerijfilosofie van zijn vader Dirk uitdragen: fokken met FH-stieren die bovendien uit de eigen veestapel komen. 

"Harmen Endendijk zou het toejuichen als meer veehouders eigen stieren zouden gebruiken. Er zijn zoveel kenmerken die niet in de selectie-indexen worden meegewogen, maar die veehouders belangrijk vinden."

"FH-stieren scoren op de Holstein-basis gemiddeld 110 voor vleesindex. De Holstein-stieren komen gemiddeld niet verder dan 90. Met vruchtbaarheid zitten de FH's gemiddeld op 109, wanneer HF op 100 wordt gezet."

"Geboren in 1977 ben ik van kinds af aan opgegroeid met de FH-koeien en het Hollandse huisvestingsysteem. De fokkerij was dagelijkse gespreksstof. In 1995 startte ik met mijn studie veeteelt. Ik kan niet ontkennen dat ik bij aanvang nog het idee had dat ik de Wageningse wetenschappers kon leren hoe de fokkerij werkelijk in elkaar zit. Ik merkte echter al snel dat er tussen mij, gewend aan de fokkerij met eigen stieren, en de in statistiek gespecialiseerde wetenschappers een groot verschil in denkwijze bestond. De wetenschappers waren ervan overtuigd dat zij van achter een computer konden zien welke koe bij mij thuis de beste was..."

"Indexfokkers veronderstellen dat de selectie op hoge indexen automatisch leidt tot een hoger netto inkomen. Dat de statistieken van accountantskantoren jaar na jaar aantonen dat het de bedrijven met FH of MRIJ, dus rassen met relatief lage indexen, en niet de Holstein-bedrijven zijn die de hoogste nettoresultaten behalen, lijkt niet tot hun verstand door te willen dringen..." 

"Vorig jaar werden bijvoorbeeld 200 doses van Rivelino 409 geëxporteerd naar een melkveebedrijf in Texas. In Nederland worden volgens Endendijk al dochters van Rivelino-stieren uit Holstein-moeders gemolken. Endendijk adverteert de Rivelino-stieren met de slogan '0% Holstein, 100 % Friesian' om daarmee de aandacht te vestigen op de bloedverwantschap tussen FH en HF. Ik ben ervan overtuigd dat de FH-stieren de Holstein-koeien steeds meer te bieden hebben..." 

De aankondiging verwijst naar het Veeteelt-artikel van maart jongstleden en noemt fokwaarden op MRIJ basis. Mooi zijn de 1350 kg melk en 103 voor zowel vruchtbaarheid als uiergezondheid. British-Friesian wordt gelijkgesteld aan FH.

"Zijn vader werd geboren in 1950, zijn moeder en grootmoeder kregen nooit antibiotica. Achter de British-Friesianstier Mr Frosty gaat een bijzonder verhaal schuil. Zijn populariteit in Groot-Brittannië is groot. Ook binnen het Holsteinras krijgt de Janrolzoon kansen."

George Booker gebruikte sperma van 37 jaar oud om New Failand Mr Frosty te fokken. Dit om zeker te zijn dat de voorouders van deze stier geen antibiotica hebben ontvangen om het uier gezond te houden. De stier blijkt inderdaad een goede weerstand tegen uierontsteking te vererven en is in Groot-Brittanië ook populair bij veehouders met Holstein-koeien. Mr Frosty is van het originele zwartbonte ras Brittish Friesian, dat wel Nederlandse genen heeft, in zijn geval ook van Bertus 11. Lees meer in de lijst FH-stieren. 

Kees Cazemier, secretaris FH-vereniging: "Als de veehouders in Nederland hun verstand gebruiken, zal er een tijd komen waarin het FH-ras de belangstelling krijgt die het verdient."

Veeteelt maart 2 2006 / Blaarkopfokkerij

Jan Wieringa, bedrijfsboer Warmonderhof: "Als een leek naar een koe kijkt, vindt hij een dubbeldoelkoe als de blaarkop mooier dan een magere melkkoe."

De Holstein-moeders voor Sunny Boy zijn Pietje 175 en Pietje 142. De overgrootmoeder in vrouwelijke lijn is FH-koe Pietje 80. Ze produceerde als elfjarige koe 11.073 kg melk met 4,36% vet en 3,33% eiwit en kreeg 90 punten voor exterieur. Ze is een dochter van Habois Anna's Adema en Pietje 56. De laatste is weer een dochter van Siferman 2 en Pietje 48, dochter van Adema Douwe. 

Pietje 48 zit in vrouwelijke lijn ook achter Skalsumer Jorryn, aanvoeder van de DPS-lijst. Via haar dochter Pietje 74, vader wederom Habois Anna's Adema, voert de stamboom in vijf generaties naar de nieuwe topper. Met Sunny Boy als vader van grootmoeder Pietje 356 kreeg Jorryn de nuttige FH-genen nogmaals mee. Andere stieren uit deze Pietje familie zijn  Matchmaker, Pretin, Arvid, OG Prince, OG Provider, Lucifer CV, Clever 4 en Valentein 3.  

Het artikel beschrijft hoe de Familie Van Woudenberg uit Maartensdijk in elf generaties en zestig jaar van Ineke 1 bij Ineke 1000 uitkwam. Genoemde FH-stieren zijn Corrie's Jakob, Jetze, Vrijke's Jan, Tittenser Folkert, Boukje Sibbele en Haersma Keimpe. Voor de komst van de KI werden al stieren uit Friesland gekocht, samen met buren. De laatste stier (wel KI) was ook vader van Ineke 180, een "pittige tante" die in dertien lijsten 90.000 kg melk produceerde, elk jaar afkalvend in de herfst. Inmiddels hebben de Inekes alle andere koefamilies van het bedrijf verdrongen. Jaarlijks mogen 24 nieuwe Inekes oudere naamgenotes opvolgen.

Een email vanuit Canada bereikte uw webmaster, waarin de schrijfster verklaarde een mooi artikel over de Friesian rassen te hebben gelezen. In het jaaroverzicht van de Nederlandse versie (januari 2006) is te vinden dat het in Nederland eveneens om  decembernummer gaat. In het artikel is ondermeer te vinden hoe Henk van Garderen met kennis over de bloedgroepen, opgedaan bij het FH ras, kon besluiten welke Holstein-stieren hij wel of niet zou gaan gebruiken. 

Deze dochter van Woudhoeve 670 staat op stal bij P.J.M. Houtenbos te Waarland in Noord-Holland en is geboren in maart 1992. Ze is de derde koe die de genoemde mijlpaal passeerde. Zij produceerde in 3673 dagen 100.288 kg melk met 4.28% vet en 3.65% eiwit. Voor exterieur staat 84 punten vermeld.

De KI van CR Delta heeft een nieuwe Fries rondbonte stier beschikbaar, genaamd Surfenne Lammert (klik hier voor meer info). 

"Het Fries-Hollands Rundvee Stamboek (FHRS) en de FH-vereniging willen dat het mogelijk wordt om op het eigen bedrijf gewonnen sperma te verhandelen tussen boeren."

Voor de veehouders is het belangrijk om risico's over meer stieren te spreiden en andersom gaat dan de hele nafok van een stier niet verloren als een veestapel geveld wordt door een ernstige ziekte. Ook kan de fokwaarde van stieren beter bepaald worden als dochters op meer bedrijven lopen (zowel per computer als bij zelf gaan kijken).  

"In boekjaar 2004-2005 zijn er 41.500 inseminaties verricht met buitenlandse melkveerassen. Dat is een toename van 60 procent ten opzichte van het voorgaande boekjaar.
De 41.500 rietjes zijn afkomstig van vijf rassen. Het gaat om Montbéliarde, Jersey en Brown Swiss die al langer in Nederland worden gebruikt. Maar vooral Fleckvieh en Zweeds roodbont laten een spectaculaire groei zien.... Het gestegen gebruik van buitenlandse melkrassen beslaat nu 2 procent van alle inseminatie. De rassen worden door boeren ingezet in hun zoektocht naar een duurzamere koe." 

Diverse snippers Veeteelt, 2006 Januari 1

* Redactioneel met foto van 60 jaar geleden: het gaat om een koe genaamd Sophie K die met de hand gemolken werd. De vader van de webmaster claimt dat hij of een van zijn broers de melker op het melkkrukje is. 

* "Eén eeuw en twintig geslachten": 20 generaties van de koefamilie Lize staan vermeld met hun vader, toppers van de FH en latere generaties van de Holstein. De eerste Lize werd geboren in 1904 op het boerenbedrijf van Piet Alberti in Ruinerwold en werd 10 jaar oud. Vijf mensgeneraties later melken Jan en Carolien Werners in het zelfde dorp nog steeds Lizes. In 1990 werd generatienummer 18 geboren, de nog 50% FH koe Lize 593 die inmiddels 95.000 kg melk heeft gegeven en op weg is naar de 100.000. Een vertakking van de familie loopt op de boerderij van Eef en Arjen Vernooi in Schalkwijk met Hedra Lize 607 als generatie 20. Lize 423 was rond 2000 de reclamekoe (op TV, webmaster), genoemd in een apart artikeltje.  

* Petra Beerda, dierenarts te IJlst ("koeiebloempjes"): "Waarom zijn er zoveel Schotse Hooglanders in natuurgebieden? Dat zijn exoten. Ik zie er liever Friese roodbonte koeien. We voeren nu ook oriënterende gesprekken met It Fryske Gea over de aankoop van onze dieren. Wij willen graag dat de natuurorganisatie ze in 2006 inzet als grazers op hun terreinen." "Ik wil Friezen op hun trots aanspreken. Ze moeten trots zijn op een ras dat hier oorspronkelijk heeft gelopen. Maar ik ben me ervan bewust dat ik nog een lange campagne voor de boeg heb."

* "Britse Sunny Boydochter piekt": De koe MOET Sunny Flirt A passeerde juist de grens van 150.000 kg melk na 8 lactaties op twaafjarige leeftijd. De lezers van het FH nieuws weten natuurlijk dat haar vader een achtste deel FH bloed voert,  met daarnaast Holstein-genen die vooral in Nederland populair waren. De productie per levensdag vanaf geboorte was met 33,3 kg een Brits record. 

* "De 'Poolse smet' uitgewist": een Amerikaans jurylid op de nationale keuring van 1988 prees de in Holstein-richting gefokte koeien. Hij herinnerde de Nederlandse zwartbonte als "klein en gestopt". Eerder bleek bij een grote proef in Polen de Nederlandse koe minder productief dan de Holstein en de zwartbonten uit Nieuw Zeeland, vandaar de 'smet'. In dat jaar had het ras blaarkop de enige keer een aparte keuring bij genoemd evenement, ook al voerden de veel dieren Holstein genen.  

Meer FH:  FHome (2006)   Koekrant (2006)   Boeken    Stieren   Links FH 

FH Nieuws:  Actueel   2007   2005    2004    2003  

  Vaste menu balken  (of niet)   Koe links:  Kees    Anderen